Psikodramanın Psikanaliz de Yardımcı Teknikleri

Psiko-drama Dr. Jacob Moreno tarafından kurulmuştur. Moreno 1921 den beri doğaçlama tiyatroyla ilgili çalışmakla beraber temel psiko-dramatik tekniklerin çoğu 1936 dan 1940’ların başlarına kadar adım adım zenginleştirilmiştir. Moreno tiyatro ile terapiyi birleştirmeyi amaçlamaktadır. Dramayı iyileştirici bir araç olarak kullanmayı hedefler. Moreno dan önceki  zamanlara da bakılacak olursa özellikle doktorların o dönem akıl hastalıklarının tedavisinde tiyatroyu kullandıklarını görebiliriz. Bunun destekleyen en önemli örneklerden biri de 19 yy başlarında Avrupa da önemli psikiyatriler olan Johann Christian Reil ve Phillipie Pinel in tedavilerinde dramatik süreçlerin kullanılması konusunda akedemik yazılar ve dramayla psikoterapinin sentezini çalışmışlardır ( Mezurecky 1974, Porter 1998 ).

Moreno ilk psiko-drama çalışmalarını fahişeler, mülteci kampları ve ceza evlerinde yapmıştır.  İkinci Dünya Savaşı sırasında grup terapisi askeri hastanelerde ve şavaşı yaşamış askerlerin tedavisinde kullanıldı.

Alandaki diğer önemli kişilerin arasında, Joseph Mann, Max Ve Sylvia Ackerman, Edgar Borgatta gibi isimler vardır. 1960 lardan 70 lerin ortalarına kadar ise Dale Richard, Ann Hale, Carl Hollander, David Kipper gibi isimler alanda çalışmalar yapmıştır.

Psiko-drama geniş uygulamaları olan sadece bir çeşit psikoterapi olmaktan öte, eğitimi; din, iş, topluluk oluşturma, ev  gibi diğer birçok alanda kullanılabilinen ve gelişmekte olan bir psiko-sosyal araçtır. Psiko-drama için birbirleriyle bağlantılı davranış biçimleri ve bunların uygulanmalarının dışında sanat, yaratıcılık, olgunluk  gibi tanımlar konusunda da bilgi ve donanıma sahip olmak gerekir.

Psiko-dramanın içerisinde kullanılan, yaratıcılık, kendini ifade etme, spontanite, artık gerçeklik, duygu boşalımı, beceri oluşturma, sözsüz iletişim, sosyometri, uygulamalı rol kuramı, gibi kavramların pek çoğu psikodramatik canlandırmayı amaçlamayanlar içinde pek çok önem taşımaktadır.  Psiko-dramayı daha teatral drama türlerinden ayıran en önemli özelliği buradaki canlandırmanın bir kendini yansıtma fırsatı olmasıdır.

Psiko-drama, sosyal ve psikolojik sorunların araştırma yöntemlerini, katılımcıların kendileri ve hayatlarındaki olayları sadece anlatmak yerine bu anlatımı yeniden canlandırmaya yöneltip araştırmaktadır. Buradaki canlandırmada öne çıkan dış davranışlar değil canlandırılan olayların ve anların psikolojik yanlarıdır. Bu psikolojik yanlar; daha önce dışa vurulmamış duygu ve düşünceler, orada var olmayan kişilerle buluşmalar, başkalarının neler hissedip düşündüklerine dair hayallerinin temsil edilmesi,  gelecekte olabilecek olayların göz önüne getirilmesi gibi kavramlar olabilir ve tüm bunlar sorunu çözmenin  başka yollarıdır. Gerçek kavramını ve gerçeği dramatik  yöntemlerle araştıran bir daldır. Burada ki gerçek anlayışı psikolojik deneyimler üzerine odaklanır.

Morenon’ nun temelini oluşturduğu psiko-dramanın önemli kavramlarını inceleyecek olursak;

·        Yaratıcılık

·        Spontanlık

·        Oyun, Hayal Gücü, Artık Gerçeklik

·        Dışavurum ve Eylem

·        Duygu Boşalımı ( Katarsis )

·        Beceri Edinme

Unsurlar ve Terminolojisi

·        Protagonist

·        Yönetici

·        Yardımcı Ego

·        İzleyiciler

·        Sahne

·        Psikodramatik teknikler : yeniden oynama, ayna, kendi kendine konuşma, rol eğitimi, boş sandelye, eşleme, artık gerçeklik sahneleri, benliğin çoğul parçaları, eylem sosyometrisi, yandan konuşmalar

·        Evreler

·        Isınma

·        Eylem

·        Paylaşım

Öte yandan psiko-dramanın temeli sadece Moreno’ nun temellerini dayanmamaktadır. Örneğin Kipper’ in kendi simülasyon teorisi, Deneve’ nin Varoluşçu-Diyalektik modeli sadece Moreno’ nun modellerine bağlı kalmadan geliştirdikleri yöntemlerdir.

Psikanalizle Yaklaşma

Etkisini uzun zamandır devam ettiren Psikanaliz de bazı psikanalistler, uyarlanmış psikodrama tekniklerini kullanmaktadırlar.

Psikodrama esnasında geniş psikodinamik kavram kullanılmakla beraber sadece buradaki teoriye bağlı kalınmaz. Uygulamalı rol terapisine pek uygun olan psikodinamik görüşler, yalnız şimdiki zamanda ki rolün gerekliliklerinin etkilerine daha çok önem verirler fakat bu sırada geçmiş zamanın deneyimlerinin devam eden etkileriyle de derin bir şekilde çalışırlar.

Psikodinamik yaklaşımlar birebir düzeninden uzaklaştıkça aile ve gruplara açıldı. Eş terapistlerle yardımcıların kullanımı gibi psikodramatik teknikler kullanılabilir duruma geldi.

Psikodrama bazı psikoanalitik düşünceleri tamamlamak için kullanılabilinir. Örneğin , ‘benlik psikolojisi’ diye adlandırılan ekolde analistin analiz edenle çok derin bir empati sağlaması gerekmektedir. Örneğin eşleme tekniği bu sürece yardımcı olarak kullanılabilir. Konuşmalar dışında fiziksel aktivite de terapide benlik duygusunda kontrol odağı ya da yaratıcı unsur olarak kullanılır.

Diğer yaklaşımlara bakılacak olursa da bilişsel terapi, davranış terapisi, gestalt terapi, hayal terapileri, oyun terapisi, Jungcu terapi gibi yaklaşımlar da çeşitli psikodrama teknikleri kullanılmıştır. Model alma, canlandırma gibi teknikleri kullanılabiliyor. Psikodrama metodları esnek olup, çeşitli terapi ve modellere çeşitli teknikleriyle uygulunabilir.

Grup Terapisinde Terapötik Unsurlar

Yalom’ un grup psikoterapisi konulu ders kitabı terapötik unsurları grup terapisi ve psikodramanın teknikleriyle birleştirmektedir. Psikodramanın metodlarının nasıl kullanılacağına bakılacak olursa aşağıdaki tanımları görebiliriz.

·        Umudun yerleştirilmesi

·        Evrensellik

·        Yardımseverlik

·        Bilgi vermek

·        Düzeltici duygusal deneyim

·        Sosyalleşme teknikleri

·        Sosyalleşme teknikleri

·        Model alma

·        Kişiler arası öğrenme

·        Grup tutarlılığı

·        Duygu boşaltımı

·        Varoluşçu

Özetle grup psikoterapisindeki iyileştirici etkenler, psikodramanın kullanılmasıyla benlik gücünün unsurlarında ve psikoterapinin temellerine uyarlanabilir.

Psikodrama, sinema, tiyatro ve romanlarda bahsedildiği gibi gerçek hayattaki karışık ve karmaşık olaylara psikodrama denir. Moreno’ nun çalışmalarıyla başlatılan psikodrama süreçleri, ölümünden buyana yönetim sitili, teknikleri ve diğer yaklaşımlarla birleşmeler geliştirilmiş ve şuan da görüş birliği sağlanacak çalışmalar ve yenilemelerle varlığını devam ettirmektedir. Tüm bu yukardakilerden anlaşıldığı üzere bu yanlış bir anlayıştır. Psikodrama geçmişteki alışkanlıklarını ve geçmişe dayalı şuanki tepkilerini ve düşüncelerini gözden geçirip şuan da yeniden yapılandıran yapıcı bir süreçtir. Psikodrama yanlızca dramatik bir yapı ve bu yapının tiyatral sahnelenmesi değil, yaşam süreci içerisince hayatlarımızı nasıl daha yaratıcı sürdürebileceğimizi gösterebilecek teknik ve methodlara dayalı bir süreçtir.

 Kaynakça

·        Blatner, Adam. ( 2002 ). Psikodramanın Temelleri.

·        Atalay, Deniz (2000). Psikodrama Grup Terapisi El kitabı.

·        Atalay, Deniz (1998). Psikodramam 300 Isınma Oyunu

·        Atalay, Deniz (2001). Sahnede yaratıcılık, Stanpane Tiyatrosu.

·        Anderson, Walt (1974). J. L. Moreno and trhe origins of psychodrama.